Lang ben je, dun kun je worden

Door: Meri Cools en Karlijn Saris

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Rammelend van de honger stapt Jesse de Groot (20) op de weegschaal. Vandaag en gister heeft hij bijna niets gegeten. Alles om vandaag het juiste gewicht te hebben om de wedstrijd te mogen roeien in de lichte gewichtsklasse. Nog een half uur voordat hij en zijn ploeg aan de start moeten verschijnen. Razendsnel proppen ze een stuk of acht pannenkoeken met spek, stroop en basterdsuiker naar binnen, zodat ze de zware race vol kunnen houden. Kotsmisselijk stappen ze de boot in.

Na een zware twee kilometer finisht de ploeg uitgeput, maar voldaan: ze hebben gewonnen. Jesse beloont zichzelf met nog eens zestien pannenkoeken, een uitgebreid McDonalds menu en een volle kilopot pindakaas. De dagen erna voelt hij zich schuldig en vies.

Roeien is een echte studentensport. Naast de gewone competitie, waarin feesten en bier drinken soms zelfs belangrijker zijn dan als eerste over de finish komen, bestaat er ook het ‘wedstrijdroeien’. Hiervoor worden onervaren roeiers in een paar maanden tijd klaargestoomd om als topsporter te roeien op het hoogst haalbare nationale niveau. Dat betekent een jaar lang zes tot tien keer per week trainen, gezond eten en geen alcohol drinken. Zelfs zonder sportief verleden maak je met de juiste aanleg en een flinke portie motivatie kans op een plek in de wedstrijdboot.

Een jaar om nooit te vergeten
Op de studentenroeiverenigingen wordt wedstrijdroeien aangeprezen als een onvergetelijk jaar. Je maakt vrienden voor het leven, ontwikkelt een ijzeren discipline en wordt ongelooflijk fit. ‘’Ik zou het zo weer overdoen”, vertelt Jesse dan ook vol overtuiging. “Maar ik raad het iedereen af’. 

Jesse is een ‘lichte pik’. Dat slaat op de gewichtsklassen die in de roeisport  bestaan op wedstrijdniveau: zwaar en licht. Zware roeiers zijn niet gebonden aan een maximum gewicht, de roeiers in de lichte klasse wel. De meeste studenten moeten daarvoor eerst afvallen. Voor Jesse, die voordat hij begon met roeien al erg slank was, gaat dit gewichtsverlies niet alleen ten koste van zijn fysieke gezondheid. Na het roeiseizoen houdt hij er ook een obsessieve relatie met eten en zijn gewicht aan over. Hij blijkt lang niet de enige. Dat komt naar voren uit ons onderzoek onder 100 huidige en ex-lichte roeiers, waarvan 41 vrouwen en 59 mannen. Lees hieronder de belangrijkste resultaten.

“Je moet proberen het randje op te zoeken”
Het lichte wedstrijdroeien is in het leven geroepen om ook kleine roeiers een kans te geven om op het hoogste niveau mee te roeien. In de praktijk pakt de selectie anders uit dan waarvoor het bedoeld is. Cees van Vledder (21) en Marijke van Wijk (24) zien van dichtbij welke problemen dat met zich meebrengt. Zij zijn coaches van lichte wedstrijdploegen op studentenverenigingen Proteus in Delft en Argo in Wageningen.

Cees legt uit dat voor de lichte mannenploegen vaak geen kleine, maar juist lange jongens geselecteerd worden. Zij maken langere halen en roeien daardoor harder, maar zijn eigenlijk net te zwaar om zonder fratsen in de lichte gewichtsklasse mee te doen. “Voor de lichte roeiers is het dus vrij normaal om in de paar dagen voor de wedstrijd een crash-dieet te volgen”, vertelt Cees.

Bij de dames geldt een vergelijkbaar verhaal. Om te kunnen deelnemen aan een wedstrijd mogen zij maximaal 59 kilo wegen. Driekwart van de ondervraagde vrouwen moet afvallen om dit te bereiken. “Je moet proberen het randje op te zoeken, want kleine meiden roeien meestal gewoon niet hard genoeg’’, vertelt Marijke. ‘’Eigenlijk is het heel raar. De geselecteerde dames zijn vaak al heel fit, en toch moeten ze afvallen. Soms is het kantje boord, dan gaan we als coaches het gesprek met ze aan. We vertellen wat ze te wachten staat en dat ze er goed bij stil moeten staan of ze dat er voor over hebben. Vaak willen ze het wel.’’  

“Het hoort er nou eenmaal bij”
Marijke vertelt dat ze altijd een oogje in het zeil houdt bij haar roeisters, door ze bijvoorbeeld dagelijks een eetdagboek en hun gewicht bij te laten houden. Ondanks die oplettendheid zien zowel Marijke als Cees dat hun roeiers lijden onder het gewichtsverlies. “Het grootste probleem is om op de goede manier af te vallen,” vertelt Cees. “Roeiers eten te weinig om ook nog een zwaar trainingsschema te volgen.  Daar zit het gevaar.” “Ja, het hoort er gewoon een beetje bij”, verzucht Marijke. “Dat is de nare waarheid.”

Jesse moet acht kilo afvallen om mee te kunnen doen in de lichte ploeg. ‘’Ik wist dat het pittig zou worden, maar ik dacht: het lukt me wel.” In de eerste maanden valt Jesse op een gecontroleerde manier af, tot de wedstrijden beginnen. Dan hongert de hele ploeg zich eerst een paar dagen uit, om zich vervolgens met zijn allen vol te stouwen na de wedstrijd. Jesse kan dat als geen ander. ‘’Ik heb wel eens een kilo chocoladepepernoten in een half uurtje weggewerkt.  Of twee pizza’s, vier chocoladerepen, dertig hotwings en een heel brood, allemaal op één dag.’’

Doorgaans eet Jesse juist erg weinig, uit angst om dik te worden. Uiteindelijk slaat hij door en valt hij veel meer af dan nodig is. ‘’Op een gegeven moment kon ik niet meer meedoen met de trainingen. Ik had er gewoon geen energie meer voor. Dat was het punt waarop ik me realiseerde dat ik echt een probleem had.’’

• 

  Jesse tijdens het wedstrijdseizoen (juni 2018)

• 

  Jesse nu (maart 2019)

Noodzakelijk kwaad
Snel en gemakkelijk verliest Simone Harmsen (26) van roeivereniging Aegir zeven kilo om mee te roeien in de lichte damesklasse. Maar in haar tweede wedstrijdjaar trekt ze het niet meer. ‘’Ik was moe, mijn lichaam kon het niet meer aan. Ik raakte veel kracht kwijt.’’ Op een obsessieve manier gaat Simone met haar dieet om. “Als ik wakker werd, bedacht ik tot in de puntjes wat ik die dag zou eten. Ik woog zelfs de boter op mijn brood af. Zoveel met je eten bezig zijn is eigenlijk noodzakelijk kwaad, het hoort bij het lichte roeien.” Als Simone stopt met wedstrijdroeien, duurt het een jaar voordat ze weer op een normale manier met eten kan omgaan.

Later wordt ze zelf coach. Ze probeert haar meiden te behoeden voor de problemen waar zij zelf tegenaan liep. “Ik voelde me toch verantwoordelijk voor hun gezondheid. Ze moesten van mij verplicht aan het begin van het seizoen naar een diëtist. Net als Simone zijn de meeste coaches van de wedstrijdploegen geen professionals, maar studenten die in het verleden zelf fanatiek hebben geroeid.

“Je gaat er toch maar in mee”
“De professionele begeleiding voor deze kwetsbare groep is inderdaad niet wat het zou moeten zijn”, constateert sportarts Bram Bessem. “Hun trainingsregime is niet abnormaal voor topsporters, maar de omstandigheden wel”, legt hij uit. “Het zijn vaak jonge studenten die net beginnen met studeren en soms zelfs niet eens een sportief verleden hebben. En de begeleiding komt voornamelijk vanuit een studentenvereniging, waarvan de bestuursleden zelf nog studeren en bovendien ieder jaar wisselen.”

Diëtiste Carin Pool ziet veel roeiers van Gyas die willen afvallen om licht te kunnen roeien. Zij ziet de strijd die de sporters doormaken om op hun streefgewicht te komen. “Meestal is het afvallen verantwoord, maar soms denk ik: jeetje, dit is helemaal niet haalbaar. Het is moeilijk voor ons om daar wat van te zeggen. Ze zijn zo gedreven om hun doel na te streven, dan ga je er vaak toch maar eventjes in mee.” Het liefst zou Pool samen met een arts en een psycholoog de sporters regelmatig checken, maar in de praktijk gebeurt dat niet.

Logisch, vindt Bessem. “Die zorg gaat van je eigen risico af en en voor studenten is dat een hoop geld. De diëtist en de psycholoog gaan het ook niet gratis doen”. Volgens hem is de ideale professionele begeleiding voor deze jonge sporters niet realistisch, maar valt er een hoop winst te boeken als de verenigingen hun beleid zouden veranderen. “De studentencultuur die er al jaren heerst, zou anders moeten.”

“Het hoeft niet zo te zijn”
Inmiddels dringt dat op een aantal roeiverenigingen door. Het bestuur van Skøll in Amsterdam maakt daarom nu samen met een aantal deskundigen een beleid voor het lichte roeien. De ‘lichte dames’ volgen hier tegenwoordig een speciale cursus, ontwikkeld door sportpsychologe Susie Cats. Zij combineerde hiervoor de ervaring die ze als wedstrijdroeister opdeed met de kennis vanuit haar studie. “Ik weet als geen ander hoe het eraan toe gaat in deze wereld, maar ik weet ook dat het anders moet.”

Cats doel? De roeisters in de toekomst zo gezond en sterk mogelijk aan de start laten verschijnen, zowel lichamelijk als mentaal. Want dat gaat volgens haar nog veel te vaak mis. “Al die gekke crashdiëten, het zweten, het zoutloos gaan. Dat is zo normaal geworden in de roeiwereld.”

Volgens Cats is het lichte roeien vaak een strijd tussen ploeggenoten, om wie het meest kapot kan gaan. “Maar het is helemaal niet cool om drie kilo in een week te zweten. Je traint je te pletter om als een natte krant in de boot te zitten. Ik wil ze leren dat dat niet zo hoeft te zijn. Maar om het beste uit jezelf te halen, moet je tegen de cultuur in gaan.”
Cats verzorgt de cursus momenteel op drie roeiverenigingen en het is geen overbodige luxe, blijkt uit de reacties die ze van de meiden krijgt. “Het brengt veel emoties teweeg. Voor sommigen is het behoorlijk confronterend om zich te realiseren dat ze abnormaal gedrag vertonen.” Als het aan haar ligt geeft ze de lessen daarom straks door heel Nederland, en niet alleen aan lichte dames. Ze wil het programma geschikt maken voor alle wedstrijdroeiers, licht en zwaar.

“We wilden allemaal het meest kapot gaan”
Terecht, vinden Jesse en Simone. Obsessief gedrag rondom eten en gewicht wordt vaak met vrouwen geassocieerd. Maar beide roeiers zien dat in de roeiwereld deze worsteling minstens net zo erg is bij de mannen, al gaan ze er vaak anders mee om dan de vrouwen. ‘’Wij hadden het er gewoon niet met elkaar over”, vertelt Jesse. “Ik durfde er niets over te zeggen tegen mijn coaches, uit angst dat ik niet meer mee mocht roeien. En je wilt je ook niet laten kennen tegenover je ploeggenoten.’’

Als Simone de mannen erover hoort praten, doen ze er vaak heel stoer over. ‘’Er wordt een wedstrijdje van gemaakt: wie kan het minste eten? Zo willen ze elkaar laten zien hoe hard ze zijn.’’ Bovendien komen volgens haar eetbuien vaker voor bij de mannen. ‘’Ze stouwen zich na een wedstrijd helemaal vol, en voelen zich daar dan een week lang schuldig over. Maar wanneer iemand erover klaagt, wordt gezegd dat hij zich niet moet aanstellen.’’

Dat komt Jesse heel bekend voor. ‘’Als iemand anders twee rijstwafels at op een middag, zorgde ik ervoor dat ik er maar één at. We wilden allemaal het meest kapot gaan.’’

De Koninklijke Nederlandsche Roeibond laat weten dat het lichte roeien internationaal ter discussie staat en in de toekomst misschien helemaal afgeschaft gaat worden. Of bovenstaande verhalen bekend zijn bij de bond? “Nee, wij horen niets over individuele gevallen. De verenigingen bepalen zelf hun beleid. Wij adviseren alleen en hebben daar geen invloed op”, luidt de reactie van de KNRB.

Wel zijn sinds dit jaar enkele regels omtrent het wegen voorafgaand de wedstrijden aangepast. De roeiers hebben nu iets langer de tijd om op hun streefgewicht te komen.

Jesse leest met verbazing de binnenstromende verhalen van de roeiers in de enquête. ‘’Ik had het gevoel dat ik de enige man was die hier zo erg mee worstelt. Dit is eigenlijk wel een opluchting.’’ Jesse’s reactie verbaast Cats niet. “Wat we zien zijn de grote monden en de stoere verhalen. Maar onder het topje van de ijsberg ligt het gevecht met jezelf als je alleen bent. Daar wordt niet over gesproken. Hopelijk lukt het ons om juist dat naar boven krijgen, dan verandert eindelijk deze cultuur.”